[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Proces wychowania, rozumiany jako dwukierunkowo przebiegający stosunek wychowawczy (interakcjawychowawcza), można przedstawić w sposób graficzny, charakterystyczny w swym ogólnym założeniu dlawszelkich interakcji.Rys.6.Schemat ogólny procesu wychowaniaW problematyce psychologii wychowania, traktowanej jako psychologia procesów wychowania, zgod-nie ze schematem przedstawionym na rys.6, można wyróżnić trzy grupy problemów:A.Problemy wychowawcyB.Problemy wychowankaC.Problemy wywierania i odbioru wpływu (inaczej problemy wpływu wychowawczego).W świetle wszystkich poprzednich uwag oczywiste jest, że wyróżniając te trzy grupy problemów re-spektujemy zasadę łącznego ich traktowania, ponieważ stanowią one trzy nierozłączne elementy jednego itego samego faktu wychowawczego.Nie ma procesu wychowawczego bez wychowawcy, tak jak nie ma gobez wychowanka; nie ma również procesu wychowawczego, gdy między wychowawcą a wychowankiem niezachodzi proces wywierania czy odbioru wpływu.W rezultacie, gdy rozpatrujemy każdą z oddzielnych grupproblemów, interesuje nas ona zawsze ze względu na to, że odnosi się do jednego z trzech ogniw tego same-go procesu.Przy mniej radykalnym nastawieniu można by powiedzieć, że na peryferiach psychologii wychowaw-czej znajdują się problemy takie, jak osobowość wychowawców ,,w ogóle" czy osobowość wychowanków(dzieci, młodzieży) w ogóle".W tym ujęciu są to jednak raczej problemy psychologii osobowości.Ujmo-wane porównawczo, będą problemami psychologii różnic indywidualnych, zaś ujmowane rozwojowo, będąwchodzić w zakres problematyki psychologii rozwojowej.Rozpatrywane z punktu widzenia zaburzeń oso-bowości staną się zagadnieniami psychologii klinicznej dziecka czy dorosłego.Tylko wówczas, gdy ich ana-liza przebiega w ramach zachodzącego, określonego stosunku wychowawczego, stanowią rzeczywisty, spe-cyficzny trzon psychologii wychowania. Oto szereg takich problemów, zintegrowanych poprzez wzajemne zależności interakcji, w której wystę-pują.A.Problemy wychowawcy (przykładowo):a) indywidualny styl pracy wychowawczej - swoista działalność, polegająca na inicjowaniu typowychdla danego wychowawcy interakcji, w które wchodzi z wychowankiem, zależna od postaw i od innych cechosobowościowych wychowawcy oraz celów wychowania;b) zachowania wychowawcze wyuczone i sprawdzone pod względem skuteczności, a polegające nawywieraniu wpływu wychowawczego, w zależności od różnych celów wychowawczych, na które zostałukierunkowany, oraz indywidualnych różnic zachodzących pomiędzy wychowankami;c) przesłanki psychologiczne skutecznego działania wychowawczego (np.system wartości wychowaw-cy, doświadczenia wychowawcze, znajomość wychowanków, zasób i rodzaj wiedzy psychologicznej oczłowieku i jego rozwoju);d) techniki korekcji postaw wychowawcy w stosunku do zadań wychowawczych w ogóle oraz w sto-sunku do poszczególnych wychowanków, wykorzystujące wiedzę psychologiczną o zmianach postaw.B.Problemy wychowanka (przykładowo):a) pomiar zmian zachodzących w osobowości wychowanka (inaczej: pomiar skuteczności wychowania)w zależności od takich czynników, jak: poziom rozwoju danych właściwości, od którego zaczęto wywieranieokreślonego wpływu, stosowane techniki wychowawcze, czynniki środowiska towarzyszące danemu proce-sowi wychowawczemu, np.negatywny model ojca itp.;b) osobowościowe czynniki plastyczności wychowawczej;c) własna aktywność wychowanka i jego zródła;d) negatywne doświadczenia wychowawcze wychowanka.C.Problemy nadawania i odbioru wpływu wychowawczego - centralne zagadnienie psychologii wy-chowania (przykładowo):a) wzajemna odpowiedniość interakcji wychowawcy i wychowanka oraz jej wpływ na skuteczność wy-chowania;b) zbieżność i rozbieżność treści oraz technik wpływów nadawanych w środowisku wychowawczynioraz ich oddziaływanie na odbiór określonego wpływu wychowawczego ;c) doświadczenia wychowawcze wychowanka oraz ich generalizacja;d) zależność przebiegu procesu wychowawczego od celu wychowania.Chociaż wymienione tu zagadnienia umieszczone są w trzech odrębnych grupach problemowych, towszystkie one 1) są istotnie ważne dla optymalizacji praktyki wychowawczej; 2) stanowią autentyczne pro-blemy psychologiczne, w tym sensie, że wymagają zarówno wiedzy psychologicznej, jak i zastosowania me-todologii współczesnej psychologii; 3) nie zostały wystarczająco zbadane i nie są do tego stopnia znane, abystanowić podstawę teorii psychologii wychowania oraz punkt wyjścia dla zastosowań pedagogów-praktyków.Istotą wyżej omawianych zagadnień jest to, że w badaniach nad nimi kontroluje się przebieg procesuwychowawczego, co sprawia, że nie są one rozwiązywalne poza naturalnymi środowiskami wychowawczy-mi i - przeważnie - bez zastosowania eksperymentu naturalnego, typu oddziałującego (inaczej: eksperymentupedagogicznego).Rozdział IIProces wychowawczyStosunek wychowawczy na tle innych stosunków społecznychMiędzy wychowawcą i wychowankiem zachodzą różnorakie interakcje.Można je nazwać wzajemnym,specyficznym stosunkiem.Powstaje pytanie, czy - i o ile - jest to stosunek charakterystyczny tylko dla wy-chowania. Psychologia dysponuje szeregiem klasyfikacji interakcji zachodzących między ludzmi oraz skutków, doktórych one prowadzą.S.B a l e y57 w książce Psychologia wychowawcza w zarysie nawiązuje do kategory-zacji R.Lochnera i podaje cztery typy stosunków społecznych (inaczej: interakcji), ważnych ze względu nato, jakie skutki psychologiczne wynikają z nich dla ich uczestników.Są to stosunki przychylności, stosunkiwalki, stosunki tolerancji, stosunki przewodnictwa i mocy.Stosunki przychylności wywołują potrzebę bycia w zgodzie z drugim człowiekiem, wyrażania dlańaprobaty, wspólnego z nim przebywania i współdziałania.Stosunek przychylności sprzyja chętnemu korzy-staniu z informacji uzyskiwanych od tego, z kim się jest w takim stosunku.Aatwiej wówczas przyjmuje siępochodzące od niego wzory.Jeśli stosunek przychylności zachodzi między wychowawcą a wychowankiem,powstają dogodne warunki do wywierania zamierzonego przez wychowawcą wpływu.Stosunek przewodnictwa i mocy można, zgodnie z intencjami R.Lochnera i prezentującego jego poglądyS.Baleya, sprowadzić do jednego z nich, a mianowicie do stosunku mocy.Przywódca działa przez przymus.Często ten typ przymusu jest określany jako przymus moralny".Przywódca dobiera te środki oddziaływa-nia, które sprawiają, że jego zwolennik będzie postępował tak jak on sam.W stosunkach mocy, które nie przybierają postaci przywództwa i w których przewaga jednego człowie-ka nad drugim wykorzystywana jest w sposób jawny, mamy z kolei do czynienia z silnym i bezwzględnymprzymusem, który ogranicza wolność jednostki i zmusza ją do całkowitego podporządkowania się.Inaczejjest w stosunkach walki.W nich bowiem odpowiedzią na przymus jest przeciwstawianie się, podczas gdy wstosunkach mocy obserwujemy uległość.Szczególnie słabą możliwością wywierania wpływu charakteryzują się stosunki tolerancji.W stosun-kach tolerancji, wg R.Lochnera i S.Baleya, wywierany wpływ jest mało określony, gdyż w tym typie usto-sunkowań człowiek sam dokonuje - spośród wielu wpływów na niego działających - wyboru tych właśnie,które akceptuje
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
