[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Poeta posługuje się doskonałymi kontrastowymi zestawieniami, np.„wielebne głupstwo".Czerpie określenia z różnych stylów: poważnego i komicznego, np.,,ru~ miana dzielność", „tuman mądrości" itp.Poemat heroikomiczny ma na celu ośmieszenie pewnych postaw nie wprost, a za pomocą parodii utworu bohaterskiego, stąd zastosowane w nim elementy ironii.Lubianym w okresie oświecenia gatunkiem była też komedia.Pisali je: F.Boho-molec, F.Zabłocki, J.U.Niemcewicz.To też jest gatunek, w którym się krytykuje, ośmiesza, a więc uczy.Znowu głównym przedmiotem ataku są Sarmaci.Sarmatą jest Starosta Gadulski z Powrotu posła Niemcewicza.Już nazwisko wskazuje na jedną z jego cech - jest on strasznym, zanudzającym wszystkich gadułą.Pozuje na osobę obytą w świecie, wszechwiedzącą, zawsze mającą rację.Tymczasem jest to nieuk, zacofany i uparty.Nie przyjmuje argumentów przeciwników, nie polemizuje, a obraża się.Jest konserwatystą, zachwalającym dawny ustrój jako najlepszy z możliwych.Jest chciwy, ożenił się dla majątku z kobietą o zupełnie innych niż on gustach, ulega jej kaprysom, bo boi się rozwodu i utraty posagu.Jako ojciec jest zupełnie obojętny na los córki, po śmierci matki oddał Teresę na wychowanie do Podkomorzyny, a gdy dorosła, chce ją wydać za mąż bez posagu, byle nic nie stracić.Chwali dawne trybunały, bo wszystko można było w nich uzyskać za pomocą łapówki.Uważa, że zaletą posła nie jest wiedza, mądrość i skuteczność, ale gadulstwo — „poseł gadać powinien".Gani jakiekolwiek zmiany, jest zwolennikiem wolnej elekcji i liberum veto.Uważa się z dobrego polityka, ale jego poglądy świadczą o obskurantyzmie i politycznej głupocie, np.nie pochwala sojuszy z sąsiadami, a raczej z odległymi krajami, sądzi, że bierność polityczna może uchronić kraj przed konfliktami, itp.Sarmata to na pewno najbardziej typowa postać w literaturze polskiej XVIII w.Generalnie Sarmaci byli przeciwnikami reform, więc atakowano ich także w literaturze.Obok wrogów trzeba było znaleźć sprzymierzeńców.Jeśli Sarmaci, fircykowie i żony modne byli negatywnymi bohaterami utworów oświecenia, to kim byli zwolennicy reform? W literaturze tego czasu pojawia się wzór Sarmaty oświeconego.Takim oświeconym Sarmatą jest Mikołaj Doświadczyński po powrocie z wyspy Nipu.Oświeconymi Sarmatami są pozytywni bohaterowie Powrotu posła J.U.Niemcewicza: Podkomorzy, jego żona, Walery.Teresa.Są to nowocześni ziemianie umiejący gospodarować.Są patriotami, zwolennikami reform, uwalniają chłopów z poddaństwa, rozumieją, że to jedyna droga, by ratować Polskę przed rozbiorem przez sąsiadów.Szanują polską kulturę i tradycję, ale odrzucają negatywne obyczaje sarmackie, zwłaszcza pijaństwo.Chętnie korzystają z zagranicznych wzorów i doświadczeń, uczą się na obcych uczelniach, ale nie zatracają cech Polaków.Te pozytywne postacie są kreacjami literackimi, postulatami, ideałami.Celem pisarzy tworzących je było wezwanie rodaków do odrzucenia z sarmatyzmu wszystkiego, co uległo deprawacji i zwyrodnieniu, wydobycia natomiast z kultury szlacheckiej wszystkiego co własne, narodowe i połączenie tego ze zdobyczami kultury europejskiej.W ten sposób powstał ideał Polaka XVIII w., człowieka o wysokim poziomie moralnym i umysłowym.Był on wyrazem wiary oświeconych racjonalistów w możliwość odrodzenia się narodu szlacheckiego.Z tą wiarą i nadzieją tworzyli Konstytucję 3 maja, pisali ustawy, a potem walczyli w insurekcji kościuszkowskiej.Historia potoczyła się jednak innym torem.III.WNIOSKI: Pożegnaniem z XVIII-wiecznym sarmatyzmemjest wiersz F.Karpiń-skiego Żale Sarmaty nad grobem Zygmunta Augusta, napisany po trzecim rozbiorze.Wiersz brzmi jak testament, pożegnanie ojczyzny, bo poeta, jak wielu mu współczesnych, utożsamiał upadek państwa z zagładą narodu.Podmiotem lirycznym wiersza jest właśnie Sarmata, płaczący nad grobem ojczyzny.Słowo Sarmata jest tu synonimem polskiego szlachcica i w takim znaczeniu pojęcie to przetrwało.Wraz z upadkiem szlacheckiej Rzeczypospolitej zniknęła obyczajowość i szlachecka kultura życia codziennego.Zostały one pięknie pożegnane w sztuce: operą S.Moniuszki Straszny dwór, epopeją narodową A.Mickiewicza Pan Tadeusz, komediami A.Fredry, ale w XIX wiek nie weszły już kontusze, sumiaste wąsy i podgołone czupryny, nie pamiętano o wadach Sarmatów, tym bardziej że H.Sienkiewicz wystawił im w Trylogii taki piękny pomnik.Dzisiaj pojęciem sarmatyzmu określa się rodzimą kulturę szlachecką.Pozostał po niej niewątpliwy dorobek w postaci szlacheckich dworków, barwnych strojów, portretów, literatury epickiej i pamiętnikarskiej oraz legenda.Dostrzegamy zalety Sarmatów, widzimy ich wady, potrafimy je wyważyć i docenić wartość dorobku kulturowego.13.Przedstaw i oceń drogi życiowe Stanisława Wokulskiego, Tomasza Judyma iZenona Ziembiewicza oraz wskaż przyczyny klęski każdego z nich.WSTĘP: Wymienione w temacie postaci są bohaterami trzech najwybitniejszych polskich powieści trzech kolejnych epok: Wokulski to bohater Lalki B
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
