[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Wierzchowiny te stanowią pozostałości zrównań denudacyjnych,porozcinanych następnie młodszymi dolinami potoków.Zbocza większości pasm są dośćstrome, a doliny potoków bywają głęboko wcięte, o stromych, czasem skalistych zboczach.Takie ukształtowanie jest charakterystyczne dla znacznych obszarów, np.Karkonoszy, GórIzerskich, Sowich, Bialskich, Bystrzyckich i Masywu Znie\nika.Odmiennie ukształtowane są te grupy górskie Sudetów, które powstały w wynikudziałalności wulkanicznej.Tworzą je przewa\nie okazałe kopce i strome sto\ki lub łagodne,rozległe kopuły stojące pojedynczo, lub zrośnięte podstawami.W wielu miejscach skaływylewne występują na powierzchni w postaci urwisk lub odsłonek (często będących ślademeksploatacji kamienia).Na obszarach pogórzy i przedgórzy wyrastają twardzielowe pagóryw postaci odosobnionych, potę\nych sto\ków dawnych wulkanów, tworzących charakte-rystyczne akcenty krajobrazowe.Przykładami mogą być np.Góry Kamienne, Wałbrzyskie,Pogórze Izerskie i Kaczawskie czy Masyw Zlę\y.Ostrzejsze formy rzezby występują na stosunkowo nielicznych w Sudetach obszarachzbudowanych ze skał wapiennych, w których rozwinęły się zjawiska krasowe.Donajciekawiej ukształtowanych grup górskich nale\ą Góry Stołowe, stanowiące przykład górpłytowych.Zbudowane z piaskowców ciosowych górnej kredy, poprzekładanych warstwa-mi margli, charakteryzują się istnieniem rozległych, prawie {Haskich stoliw o wyrazniewykształconych krawędziach tworzących okazałe mury skalne.W mniejszym stopniu takityp rzezby mo\na spotkać we Wzgórzach Bramy Lubawskiej.Poszczególne masywy i pasma górskie rozdzielają obszerne kotliny śródgórskie i szerokiedoliny rzeczne.Ich dna wyścielają grube warstwy osadów poprzebijane gdzieniegdzietwardzielowymi pagórami.Rzezbie Sudetów zasadniczy rys nadały ruchy tektoniczne trzeciorzędu.Zrównanąpowierzchnię górotworu pocięły uskoki w wyniku młodotrzeciorzędowych ruchów góro-twórczych, wypiętrzających ich poszczególne części.Wówczas te\ na obszarze Sudetówwystępowały intensywne zjawiska wulkaniczne, równie\ odmładzające krajobraz.Ruchygórotworu, które dzwignęły i sfalowały wtórnie Sudety, utworzyły wyrazny próg usko-kowy, zwany te\ sudeckim uskokiem brze\nym.Prawie na całej ich pn.-wsch.krawędzistanowi on wyraznie zaznaczoną granicę pomiędzy Sudetami i ich pogórzami a NizinąZląską i Przedgórzem Sudeckim.Ostateczny kształt rzezby dzisiejszych Sudetów jest wynikiem działalności lodowcówplejstoceńskich oraz procesów erozyjnych.Zawdzięczamy im m.in.charakterystyczne kotływ Karkonoszach, gołoborza, a tak\e grube warstwy osadów w dolinach.Wynikiemzró\nicowanych procesów erozyjnych są bardzo liczne, wręcz charakterystyczne dla Sudetów skałki, tworzące w niektórych grupach górskich rozległe skupiska, a nawet skalne miasta".Omawiając rzezbę Sudetów nie mo\na pominąć te\ procesów współcześnie kształtującychich krajobraz i rzezbę.Chodzi tu przede wszystkim o bardzo liczne, często olbrzymiewyrobiska, hałdy i kamieniołomy.Okolice Turoszowa-Bogatyni z odkrywkami kopalniwęgla brunatnego i hałdami nadkładów, dolnośląskie zagłębie węglowe równie\ z hałdami,czy wreszcie ogromne zgrupowania wyrobisk kamieniołomów w Strzegomiu, Sobótce-Strzeblowie i Strzelinie tworzą nowe, charakterystyczne akcenty krajobrazu Sudetów.Dotego nale\y dodać coraz liczniejsze jeziora i zbiorniki zaporowe, których część powstaje wwyniku eksploatacji złó\ kruszywa naturalnego.Literatura: 12, 45, 48, 93, 108, 131, 136, 174, 216, 225, 329, 401, 411, 413, 453, 454, 455,456, 457, 460, 461, 462.44, Scharakteryzuj budowę geologiczną: (a) Gór Izerskich, (b) Karkonoszy, (c) GórKaczawskich, (d) Rudaw Janowickich, (e) Gór Wałbrzyskich, (f) Gór Kamiennych, (g) GórSowich, (h) Gór Bardzkich, (i) Gór Stołowych, (j) Gór Orlickich i Bystrzyckich, (k)MasywuZnie\nika i Gór Bialskich, (1) Gór Złotych, (m) Gór Opawskich, (n) WzgórzStrzegomskich,(o) Masywu Zlę\y, (p) Wzgórz Strzelińskich.a) Góry Izerskie wchodzą w skład bloku karkonosko-izerskiego tworząc jednostkęmetamorfiku izerskiego.Podstawowy zrąb Gór Izerskich budują głównie kaledońskie skałymetamorficzne.Tworzą je przewa\nie ró\ne typy gnejsów, a tak\e granity, granitognejsyi łupki łyszczykowe, w których tkwią soczewy granitów rumburskich.Wysoki Grzbiet wczęści zach.zbudowany jest prawie w całości z granitognejsów i gnejsów (słojowo-oczkowe,drobnoziarniste i laminowane), natomiast jego wsch.część budują granity karkonoskie.Naich kontakcie powstały twarde łupki hornfelsowe i potę\na \yła kwarcu wychodząca m.in.w Izerskich Garbach.Grzbiet Kamienicki jest natomiast zbudowany w większości z łupkówłyszczykowych i granitognejsów.W skałach Gór Izerskich występuje wiele minerałów ikamieni półszlachetnych oraz ozdobnych, a pn.-wsch.podnó\a Grzbietu Kamienickiego(wzdłu\ uskoku) są okruszcowane kasyterytem i kobaltem.b) Karkonosze równie\ wchodzą w skład bloku karkonosko-izerskiego.Jego trzontworzy intruzja granitów z okresu górnokarbońskiego, w otoczeniu lub częściowo nakrytaproterozoicznymi i paleozoicznymi skałami przeobra\onymi, tworzącymi tzw.okrywęgranitu.Budują ją ró\nego rodzaju łupki łyszczykowe, grafitowe i chlorytowe, a po stronieczeskiej tak\e wapienie krystaliczne.Aupki te występują m.in.w Lasockim Grzbiecie.Du\ączęść, m.in.pd.-wsch
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
