Lewandowski Konrad T Orzeł bielszy niż gołębica

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Ostatni przywódca powstańczego Rządu Narodowego był wreszcie, w przeciwieństwie doswoich poprzedników, zawodowym oficerem.Jak na ironię karierę zaczął w armii rosyjskiej, doktórej wstąpił w 1845 roku, mając 19 lat.Pod dowództwem Iwana Paskiewicza, pogromcypowstania listopadowego, brał udział w wyprawie wojsk rosyjskich tłumiących powstaniewęgierskie.W szeregach armii rosyjskiej walczył też w wojnie krymskiej (1853 1856),uczestnicząc między innymi w obronie twierdzy Sewastopol.Po siedemnastu latach służbywojskowej, w czerwcu 1862 roku, w randze podpułkownika, złożył prośbę o dymisję i osiadł wmajątku na Polesiu.Nie należał do żadnej organizacji konspiracyjnej.Wybuch powstania przyjąłchłodno.Zrazu był tylko jego obserwatorem.Sytuację w kraju oceniał okiem wojskowegofachowca znającego doskonale stan i możliwości armii rosyjskiej.Powstańcom nie dawałżadnych szans na odniesienie zwycięstwa.A jednak w kwietniu 1863 roku, nie bez oporu, aprzynajmniej obaw, zgłosił ostatecznie swój akces do powstania.Zaproszony przezorganizatorów walki na Polesiu na naradę do majątku Jana Mitraszewskiego w Bożydarach uczestniczyła w nim także dwudziestoletnia Eliza Orzeszkowa uległ namowie gospodarza,który obejmując go za kolana, wołał: Błagam cię Romualdzie, nie odmawiaj nam i Polsce iprzyjmij dowództwo nad naszym oddziałem.Jak pózniej wyznał podczas śledztwa, wstąpił dopowstania, gdyż czuł się Polakiem i za swoją powinność uznał nieoszczędzanie siebie tam,gdzie inni wszystko poświęcali.Przejmując dowództwo nad oddziałem walczącym w powiatachkobryńskim i pińskim, stoczył kilka udanych potyczek z przeważającymi wojskami rosyjskimi.Przez pewien czas ukrywał się też w majątku Orzeszków w Ludwinowie.Gdy dowodzony przez niego oddział został rozbity, opuścił Polesie.Do granicy zKrólestwem przemyciła go w swoim powozie Eliza Orzeszkowa.W lipcu 1863 roku przybył doWarszawy.Tu z nominacji Wydziału Wojny Rządu Narodowego otrzymał stopień generała ifunkcję pełnomocnika wojskowego na Galicję Wschodnią i Zachodnią.W połowie sierpnia 1863opuścił Warszawę.Udał się do Lwowa, gdzie z generałem Edmundem Różyckim snuł planyzorganizowania wyprawy na Ruś.Przez Wiedeń dotarł wreszcie do Paryża.W centrum życiapolskiej emigracji spotkał się między innymi z Władysławem Czartoryskim, HieronimemBonaparte, synowcem Napoleona III, i francuskim ministrem spraw zagranicznych �douardemDrouyn de Lhuys.Z odbytych rozmów wyniósł przekonanie, że wiosną 1864 roku może dojść dowybuchu wojny europejskiej.Kontynuacja powstania mogła mieć zatem jakiś sens.Należałoprzetrzymać zimę.Z obudzonym w sobie duchem marzeń wrócił do kraju.W Krakowie przeprowadziłinspekcję tamtejszej organizacji powstańczej.Wykorzystując pełnomocnictwa RząduNarodowego, zwołał naradę przebywających w Galicji dowódców powstańczych.Na posiedzeniuz udziałem generała Michała Heydenreicha ( Kruka ), generała Edmunda Różyckiego, dyrektoraPolskiej Szkoły Wojskowej w Cuneo, i Aleksandra Waligórskiego, dowódcy sił zbrojnychwojewództwa lubelskiego, oraz generała Józefa Hauke ( Bosaka ), naczelnika wojskowegowojewództwa krakowskiego i sandomierskiego, przyjęto plan zintensyfikowania działańpartyzanckich oraz odciągnięcia wojsk rosyjskich od granicy z Galicją.Miało to pozwolić nawkroczenie do Królestwa Polskiego nowych oddziałów powstańczych.Kiedy 10 pazdziernika 1863 roku Traugutt przybył do Warszawy, dotychczasowe władzepowstańcze z ulgą przekazały mu kierownictwo.W rozmowie z Adamem Asnykiem, PiotremKobylańskim i Józefem Narzymskim oznajmił, że przestają tworzyć Rząd Narodowy.Wprzeciwieństwie do dotychczasowej praktyki nikogo nowego do rządu nie powołał.Oznaczało tojednoosobowe kierownictwo dyktaturę.Dyktatorem nigdy się nie ogłosił, choć tak tytułowaligo bliscy współpracownicyNiesiony duchem marzeń , wierząc w możliwość odnowienia działań powstańczych iupatrując nadziei w sukcesach Bosaka , nakładem ogromnego wysiłku podjął próbę ratowaniazamierającego powstania.Od podstaw stworzył rozwiązane struktury konspiracyjnej organizacjimiejskiej w Warszawie.Na wzór Warszawy reorganizował terenową siatkę władz powstańczych,uporządkował organizację podziemnej poczty i systemu podatkowego.W połowie grudnia 1863roku zarządził ujednolicenie organizacji powstańczych sił zbrojnych.Każde województwo miałowystawić dywizję składającą się z trzech pułków piechoty i jednego jazdy (w założeniu 6500ludzi).Połączone dywizje miały tworzyć korpus.Planowano utworzenie pięciu korpusów, lecztylko drugi korpus Bosaka był w miarę kompletny.Pozostałe traktowano zatem jako formacjekadrowe, które dopiero z czasem miały być uzupełniane żołnierzami z pospolitego ruszenia iochotnikami przybywającymi zza kordonu.Dowództwo nad I Korpusem (Lubelskie i Podlaskie)przejął generał Michał Heydenreich Kruk.Korpusem II (Sandomierskie, Krakowskie, Kaliskie)dowodził generał Józef Hauke Bosak.Dowództwo nad Korpusem III (Augustowskie) przejąłJan Koziełł-Poklewski ( Jakub Skała ), były członek Litewskiego Komitetu Prowincjonalnego.Bez obsady pozostały Korpus IV (Mazowieckie i Płockie) oraz Korpus V obejmujący Litwę.Podkoniec zimy planowano zwołać pospolite ruszenie i przystąpić do masowej akcji zbrojnej.Plan Traugutta, choć w założeniach racjonalny, przyszedł zbyt pózno, by zmienić sytuacjępowstania.Osamotniony Bosak , choć odnosił jeszcze sukcesy 14 listopada 1863 roku stoczyłudaną potyczkę pod Opatowem, a 17 stycznia 1864 roku pod Iłżą skazany był jednak naporażkę.Zaplanowana przez dowództwo rosyjskie szeroka obława na siły II Korpusu zakończyłasię osaczeniem oddziałów powstańczych [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Odnośniki