[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Podbój i penetracja kolonizatorska dostarczają przykładów całkowitego rozpadukulturowych całości poddanych naciskowi bardzo gwałtownej i bardzo szerokiej dyfuzjiuniemożliwiającej w samym założeniu działań narzucającego systemu zmiany adaptacyjne wsystemie przejmującym.Koncepcja marksistowskiej teorii rozwoju i integracji społeczno-kukuralnej uzasadnia takżezróżnicowane traktowanie przebiegu procesów dyfuzji w zależności od charakteruprzemieszczających się elementów, zajmujących! różne miejscaIntegracja kultury61w strukturze społeczno-kulturalnej i w procesie jej rozwoju.Mówiąc zwięzle, elementynadbudowy, a zwłaszcza tej części kultury, która odpowiada świadomości społecznej,przenoszą się łatwiej i wymagają mniej zmian adaptacyjnych, niż elementy, a zwłaszcza całekompleksy, związane z podstawowymi procesami produkcji i regulacją stosunkówprodukcyjnych.W polskiej literaturze zagadnieniom tym poświęcił swe studia na temat wędrówki ideiLudwik Krzywicki.Czarnowski natomiast zajmował się w sposób bardziej ogólny oporamikultury związanymi zwłaszcza z wędrówką narzędzi, szczegółowo zaś analizowałprzenoszenie się wątków literackich mających zródło w kulturze greckiej, bliskowschodniej,w kulturach ludowych, a zwłaszcza w literaturach celtyckich (zob.Krzywicki, 1951;Czarnowski, 1956, t.1).Studium Ralpha Lintona i Abrama Kardinera, charakteryzująceprzeobrażenia kultury Tanala na Madagaskarze pod wpływem przejęcia nowej technikiuprawy ryżu od sąsiedniego plemienia, przedstawia niemal klasyczne ujęcie wpływu dyfuzji podstawowego elementu produkcji na głębokie przemiany wszystkich innych dziedzinkultury.Autorzy ci nie byli związani z marksistowskim stanowiskiem, ale sam materiałempiryczny, którym operowali w monograficznym studium, wymagał takiej interpretacji.Rezultaty podobnych doświadczeń empirycznych przejawiają się we wspomnianej już ichogólniejszej koncepcji pierwotnych, podstawowych instytucji kultury wywierających wpływna integrację kultury i osobowości.Zarówno procesy rozwoju, jak dyfuzji kulturalnej sprawiają, że kultury rozpatrywane wujęciu dystrybutywnym nie stanowią wyraznie wyodrębnionych, jednolicie i trwalezespolonych wewnętrznie całości.Poszukując sposobu obrazowego przedstawienia ichwłaściwości, można posłużyć się modelem odwołującym się do widma słonecznego.Przypuśćmy, że rozpatrujemy określoną kulturę w kategoriach siedmiu jej podstawowychelementów z zastosowaniem niektórych kryteriów uwzględnionych w analizie Narolla:organizacja ekonomiczna, organizacja polityczna, struktura społeczności lokalnej, język,folklor i sztuka, ideologia i wierzenia, wiedza.Zakłada się, że przy dość wysokim poziomieabstrakcji można określić każdą z tych właściwości w sposób ogólny, pozwalający na jejprzypisanie jako wspólnej cechy dostatecznie licznej zbiorowości.Jednolitość kultury wzakresie każdej z tych cech stanowi jednak w istocie tylko ramę, w obrębie której zamyka siępasmo różnorodnych odcieni odpowiadających indywidualnym wariantom realizacji norm iwzorów kulturowych.Gdyby każdemu z tych pasm została przypisana jedna z barw widmasłonecznego, obraz badanej kultury miałby w centrum białe pole powstałe z nakładania się nasiebie wszystkich barw.Na jego obrzeżach jednak -jak w wyniku analizy spektralnej -zarysowałaby się tęcza barw odpowiadających poszczególnym cechom o niepokry wającymsię ze sobą zasięgu.Cała ta barwna plama miałaby więc kontury nieregularne i zatarte.Ten spektralny model zasięgu kultury odnosi się nie tylko do przestrzeni geograficznej, lecztakże do społecznej.W społeczeństwie o dużych rozmiarach62Socjologia kulturyi złożonej strukturze, mimo wyraznie skrystalizowanej organizacji politycznej i określonychprawnie granic, mogą występować liczne enklawy grup i kręgów społecznychcharakteryzujących się odmiennymi wariantami cech kulturowych, co możliwe jest zwłaszczaw stosunku do języka, sztuki, ideologii, wierzeń, wiedzy.Różnice przejawiające się w formiewariantów kulturowych mogą występować w całych wielkich kategoriach klasowych, o czymbyła poprzednio mowa w związku ze stanem klasy robotniczej Anglii połowy XIX w.Wielkie złożone społeczeństwa są zawsze wewnętrznie heterogeniczne pod względempewnych cech swej kultury globalnej, nawet jeśli posiadają zwartą organizację polityczną.Poza formalnymi ich granicami rozciąga się zaś obszar graniczny mieszających sięwłaściwości i wzajemnych wpływów kulturowych.Małe i bardziej jednorodne wewnętrzniespołeczeństwa pierwotne często nie mają w ogóle ostro wyznaczonych granic
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
