[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Auguście Ogińskieywojewodziance trockiej przy ślubnych kontraktach z Jaśnie [& ] panem P.Konstantym Platerem starostąinflanckim od obligowanej fundatorskiemu imieniowi Prowincyi Litewskiej Scholarum Piarum, RokuPańskiego 1744 w Wilnie [& ].254 3.Uroczystości pogrzebowe3.1.W oczekiwaniu na śmierćOd najdawniejszych wieków stawiano pytania dotyczące problemu śmierci.Z zakończeniem ziemskiej egzystencji wiązała się możliwość przejścia do KrólestwaOjca Wszechmogącego.Na przestrzeni wieków człowiek poszukiwał odpowiedzi napytanie, czym śmierć jest.W Katechizmie Rzymskim z 2.poł.XVI w.zapisano, iżśmierć następowała w momencie [& ] kiedy się dusza od ciała oddzieli 1594.Na skutekustania funkcji życiowych, martwe ciało ulega rozkładowi, na skutek czego wraca onodo ziemi1595.Budząca w społeczności nowożytnej grozę, strach i przerażenie śmierć, byłaprezentowana w ikonografii jako przestroga przed pochłaniającymi czeluściamipiekielnymi.Te z kolei upowszechniano za sprawą rozważań na jej temat1596.W słynnym dance macabre śmierć przyjmując postać kościotrupa, od średniowieczaporywała do swego tańca wszystkie osoby, nie zważając na ich płeć, wiek orazdostojeństwo.Drastyczność jej obrazowania sięgnęła apogeum w okresie baroku, kiedyto w kategoriach estetyki nawiązano do gotyku1597.Istotniejszą rolę w życiu społeczności nowożytnej odgrywało jednak inneoblicze śmierci.Poprzez zwycięstwo, które odniósł Jezus Chrystus na krzyżu, śmierć izmartwychwstanie w katechezie Kościoła katolickiego rozpatrywane byływ kategoriach radosnej tajemnicy zjednoczenia z Synem Bożym oraz wejścia w noweżycie1598.Ziemska egzystencja stała się zatem podróżą pielgrzymką do Boga Ojca, zktórej człowiek będzie rozliczony po przekroczeniu bram wieczności 1599.By jednakmóc dostąpić łaski oglądania Boskiego oblicza, w życiu doczesnym należało wykazaćsię cnotliwym postępowaniem.1594Katechizm albo nauka wiary i pobożności krześcijańskiej według uchwały s.Tridentskiego Concilium,przez uczone a bogobojne ludzie zebrana i spisana, Kraków 1568, k.39.1595M.Ruciecki, Obraz śmierci w katechezie Kościoła Katolickiego w XVI-XVIII w., [w:] Wesela, chrzinyi pogrzeby, s.290.1596Szerzej na ten temat zob.: P.Aris, Człowiek i śmierć, s.116-128.1597J.Białostocki, VANITAS.Z dziejów obrazowania idei marności i przemijania w poezji i sztuce,[w:] J.Białostocki, Teoria i twórczość.O tradycji i inwencji w teorii sztuki i ikonografii, Poznań 1961, s.114.1598M.Ruciecki, Obraz śmierci, s.292.1599Tamże.255 %7łycie człowieka każdego dnia powinno przebiegać ze świadomością nadejściajego kresu.Jedyną wartością, do której należało w nim dążyć, było szczęściewieczne , na którego przeszkodzie stały: czart, świat oraz ciało 1600.W spisywanychjuż od czasów średniowiecza podręcznikach ars bene moriendi 1601 zamieszczanowskazówki, w jaki sposób zwalczać pokusy dnia codziennego oraz jak należycieprzygotować się na nadejście śmierci1602.W celu umożliwienia wszystkim korzystaniaz nauki (zarówno tym posiadającym umiejętność czytania, jak i tym pozbawionychowej zdolności), w podręcznikach zamieszczano ryciny obrazujące poszczególne etapyprzygotowania do śmierci.Stanowiły one uzupełnienie tekstu pisanego, w połączeniuz którym możliwe było przekazanie szerszemu gronu odbiorców idei związanychz umieraniem1603.Najniebezpieczniejszym przeciwnikiem człowieka jest walczący do ostatniejchwili o ludzką duszę szatan.Kierujący się w swej walce przebiegłością orazpodstępnymi uczynkami, wie, w jaki sposób skusić człowieka do popełnienia grzechuciężkiego.By ustrzec ludzi przed jego wpływem, w katechezach zalecano:modlitwę1604, przyjmowanie sakramentów (spowiedz, przyjęcie wiatyku orazostatnienamaszczenie)1605, post, akty żalu, namaszczenie oraz czynienie dobrychuczynków1606.W zamieszczonej w Kurierze Litewskim z 19 czerwca 1761 r.relacjidotyczącej okoliczności śmierci Józefa Strutyńskiego starosty sewejskiego, czytamy, iż Niespodziewana ta śmierć względem życia, przeyrzana być się zdała względemprzygotowania się na śmierć, bo po uczynioney nabożnie Dnia tego, jako w DzieńSwego Patrona, Spowiedzi i Kommuni podjęta 1607.Umierający 5 lipca 1763 r.Michał1600J.Ledesman, Nauka chrześcijańska, 1604, k.81601M.Włodarski, Ars moriendi w literaturze polskiej XV i XVI w., Kraków 1987.1602A.Fulvio, Zcieszka pobożnego chrześcianina, to jest nauki y przestrogi co potrzebnieysze naporatowanie wszystkich zbawienia pragnących, z włoskich scriptow [& ] przekładnia X.StanisławaGrochowskiego, Kraków 1601; A.K.Drużbicki, Nauka o przygotowaniu się do świątobliwej śmierciprzez X.Kaspra Drużbickiego S.J.napisana, a teraz znowu przedrukowana [& ], Wilno 1686.Szerzej natemat praktyk przygotowujących do śmierci w nowożytności zob.; G.Huszał, Przygotowanie do śmierciw XVII w., RH, 31 (1983), z.3, s.105-149; T.Piersiak, Barokowa sztuka dobrego umierania, PolskaSztuka Ludowa [dalej cyt.: PSL], 40 (1986), nr 1-2, s.91-96.1603M.Włodarski, Ars moriendi, s.90-93.1604Skarb dusze chrześcijańskiej to jest Modlitwy i westchnienia w rozmaitych tak publicznych jako iprywatnych, cielesnych i duchownych, doczesnych i wiecznych potrzebach wielce nabożne i gorliwe, złacińskiego języka na polski przetłumaczona [& ], w Słucku roku 1742.1605B.Rok, Zagadnienie śmierci, s.112-113.1606M.Ruciecki, Obraz śmierci, s.293.1607KLit.1761, nr 25, Wilno 19 VI 1761.256 Sumorok regent ziemski połocki, przyjął tego dnia wszystkie niezbędne sakramentypotrzebne do dobrej śmierci 1608.Podobnież przygotowania do szczęśliwej śmierci poczyniła zmarła 6 sierpnia 1762 r.Regina z Wojnów Chreptowiczowa starościnawerbelska, której ciało złożono w grobie, w lipcu kolejnego roku1609.Według BogdanaRoka sakramentalne przygotowanie do odejścia mogło obejmować przyjęcie jednegolub dwóch sakramentów1610.W podręcznikach szczególny nacisk kładziono na te zachowania, którestosowano wobec diabelskich pokus1611
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
