Leonard J. Pełka Polska demonologia ludowa

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Siemieński,s.206). Czarownica, rozkochawszy się w młodym wieśniaku, daremnie usiłowała wszelkimi sposobamipozyskać sobie jego wzajemność.Rozgniewana nareszcie tą wzgardą namiętna niewiasta przysięgłasrogą zemstę.Spotkawszy raz dorodnego parobka, zapowiedziała mu, iż jak tylko do lasu podrzewo pojedzie, za pierwszym uderzeniem siekierą przemieni go w wilkołaka.Mniej na to bacznywieśniak, zaprzągłszy woły do wozu, pojechał do lasu, ale zaledwie wymierzył cios silny, siekierawypadła mu z ręki.Przestraszony tym zdarzeniem, spojrzy i widzi przelękły, że ręce jego zmieniłysię w wilcze łapy.Bezprzytomny zaczął biegać po lesie, a natrafiwszy zdrojowisko, przejrzał się ispostrzegł, że cały zamienił się w wilka, widać było jeszcze gdzieniegdzie ostatki sukmany, boprzeobrażenie nie tak rychło wszystkie ślady zatarło.Pośpiesza do swoich wołów, ale teprzestraszone uciekają od pana.Chciał je zatrzymać znajomym im głosem, ale zamiast wydaniagłosu ludzkiego zawył przerazliwie.Widząc tedy z żalem, że się sprawdziły pogróżki pogardzonejczarownicy, nie mogąc pomimo przemiany w wilka oderwać się od strzechy rodzinnej, błąkał się pookolicy.Nadaremnie usiłował przyzwyczaić się do pokarmu z surowego mięsa, nie mógł tegoprzemóc w sobie, a tym bardziej nie mógł się żywić ludzkim ciałem.Dlatego zaczął straszyćpasterzy i żniwiarzy, którym wyjadał chleb, mleko i inne potrawy.Lat kilka tak przepędziwszy,uczuł do snu pociąg nadzwyczajny, położył się więc na murawie i zasnął.Ale jakież było jegozadziwienie, kiedy po obudzeniu ujrzał, że na powrót człowiekiem został.Uniesiony szczęściem,niepomny na stan swój, gdyż po takim odczarowaniu i przemianie z wilków na ludzi osoby mająpozostać bez ubrania, na skrzydłach niemal leciał do rodzinnej chaty" (K.W.Wójcicki s.95 96).Rozdział VZJAWISKAPARADEMONICZNEZaprezentowany w poprzednich rozdziałach krąg różnorodnych wyobrażeń demonicznych izwiązanych z nimi postaci półdemonicznych wymaga w celu uzyskania jak najbardziejadekwatnego obrazu tej sfery wierzeń ludowych uzupełnienia informacjami z zakresu zjawiskparademo-nicznych.Dziedzina ta wykracza wprawdzie poza tradycyjne pojęcia istotdemonicznych, jednakże znajduje się w relacjach pewnego z nimi pokrewieństwa.Stąd nie sposóbpominąć ich milczeniem przy charakterystyce ludowych wierzeń demonicznych.Do rzędu szerokorozpowszechnionych wyobrażeń parademonicznych zaliczamy:a) Strachy bezpostaciowe określane często mianem coś".Mogą one na różne sposoby niepokoićczłowieka i wzbudzać w nim poczucie lęku i strachu.O obecności tych niewidzialnych duchówświadczyć mają wszelakie bez-przyczynowe stuki, skrzypnięcia, kroki, odgłosy przesuwania czytłuczenia czegoś i inne omamy słuchowe.Niekiedy też tego typu zjawiska uważane są za znakprzestrogi czy ostrzeżenia człowieka przed czymś, co nieuchronnie musi nastąpić.b) Zjawy i mary (widma) występujące najczęściej pod antropomorficznymi postaciami kobiet,rycerzy, mnichów czy bliżej nie określonych istot ludzkich.Widma te niekiedy przybierały takżezoomorficzne postacie czarnego psa z łańcuchem, wspaniałego rumaka czy też łba końskiego.Wzasadzie przypisywano im neutralny stosunek do ludzi, wśród których jednakże budziły trwogę i lękjuż samym faktem ukazywania się.Zjawiska parademoniczne bardzo silnie zakorzenione były w kulturze ludów słowiańskich, awłaściwy ich rozwój wiąże się z przenikaniem do słowiańskich wierzeń ludowych chrześcijańskichwyobrażeń o błąkających się po świecie duszach pokutujących, które najczęściej jednak przebywaływ miejscach związanych z ich pierwotnym życiem ziemskim.Na tym podłożu ukształtowały sięswoiste ludowo-chrześcijańskie wierzenia o strachach, widmach i zjawach.Stały się one wątkiemdość popularnym w opowieściach ludowych, a także znalazły swoje odzwierciedlenie w wieluutworach literackich.W ludoznawczej dokumentacji faktograficznej z XIX w.odnajdujemy215liczne opisy występowania zjawisk parademonicznych w ówczesnym życiu mieszkańców wsipolskiej.Za przykład w tym względzie posłużyć mogą następujące zapisy O.Kolberga: Stróż powiadał, że złe chodzi we czwartek i niedzielę po śpichlerzu, a w inny dzień czasem poogrodzie i po polu.I gwiżdże czasem.Umarł ekonom M.i chodził potem po świecie za to, że sięnie żegnał (znakiem krzyża św.) siadając do obiadu; pokazywał się i prosił, żeby go nie wydaćprzed ludzmi.Widziałem (mówił stróż), że chodziło coś wieczorem koło kurnika ze światłem;potem poszło i przesypywało w śpichlerzu.I wybiło w dach kołem (kół, kij), a ja się zapytałem:�Czy to wy.Jędrzeju?�, a ono nic nie odpowiedziało.A miało trzy świeczki.I gdy powiedziałem wedworze, że jegomość (zmarły przed kilkunastu laty) idzie i goni kogoś z burakami uciekającego, tomi panicz odrzekł: �Cicho, to cię twój cień złodziejski, ty nicponiu�" ( Krakowskie", III, s.57). W jednej chałupie strasyło okrutnie po śmierci czarownicy.Nie wszyscy jednak ludzie wierzą wstrachy.I zdarzyło się, że do tej właśnie izby przysło spać kilku chłopów, co się ze strachówwyśmiewali.Kiedy się już na dobre pokładli, patrzą, a tu idzie cosik ogniste koło okna, sumi, furka,dopieroz rozwarło drzwi do izby seroko i peda.�Ja tu beda spać�.�A to śpij!� odrzekli chłopi, ichoć byli wyśmiewcy, pouciekali do komory.Nie było spokojnie i w komorze, bo ono cosik wlazłona strych nad komorę i jak zacnie deski z powały odrywać; moji.chłopi myk w nogi, woleli już całąnoc przesiedzieć na polu" ( Krakowskie", III, 57). Pan G.gdy umarł, to coś chodziło przez parę nocy po strychu czy po górze i jakby groch ciskałona powałę i ściany, i rumotało stołami i krzesłami, a jednak wszystko stało na swojem miejscu, gdynazajutrz strych obejrzano" ( W.Ks.Poznańskie", VII, s.47). Na granicy Kluszkowiec a Korśnicy, przy skałce, w tak zwanym Baluchowie, jest podanie, że tamma przebywać strach, który ludzi w nocy tam przechodzących wodzi; wydaje niezrozumiały głoslub jęk, a nadto, że nawet pasterzom w nocy tam pasącym konie płoszy tak dalece, że koniezmuszone są uciekać z pastwiska.Strach ten ma się czasami pokazywać w postaci psa lub wołu"( Góry i Podgórze", II, s.513). W Wąchocku dostrzeżono w jednym domu, jak coś za piecem o jednej i tejże samej godzinie cowieczór rumotało, przerzucało, ciskało czemś itd [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Odnośniki