[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.3.4Biologiczne podstawymotywacjiJednym z podstawowych celów nauki jestprzewidywanie zdarzeń na podstawie zgro-madzonej wiedzy w danej dziedzinie.Tymizdarzeniami, które stara się badać i przewi-dywać psycholbgia, są zachowania ludzii zwierząt.Problem polega jednak na tym, żezachowanie jest żjawiskiem zmiennym.We-dług psychologów (HIeinginna i HIeinginna,1981), jednym ze źródeł tej zmienności jestsioB10L0GICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIAmotywacja (zob.rozdz.30-31).Głodnę zwie-rzę, które na przykład wielokrotnie wykony-wało nagradzaną pokarmem reakcję, przesta-nie reagować prawidłowo na sytuację ekspe-rymentalną, jeżeli zostanie przedtem nakar-mione.Mówimy wówczas, że zwierzę nie jest"motywowane" do wykonania wyuczonej re-akcji; w jego stanie fizjologicznym nastąpiłyzmiany, które modyfikują zachowanie.Inny-mi słowy, zmieniła się motywacja zwierzęcia.Należy zatem wiedzieć, jaka jest motywacja,żeby móc przewidzieć zachowanie.Pojęciem motywacji zaczęto się posługi-wać dopiero ńa początku XX wieku.W tymokresie w psychologii dominowała koncepcjainstynktów McDougalla (1908), która szczytrozwoju i popularności osiągnęła w latachdwudziestych naszego stulecia.Stopniowojednak miejsce koncepcji instynktów zaczęłazajmować teoria popędów.U podstaw teorii redukcji popędu, najpeł-niej przedstawionej przez Ciarka Hulla (1943),leżała koncepcja homeostazy, zaproponowa-na przez słynnego fizjologa Waltera Cannona.Według Cannona (1960), pojęćie homeostazyokreśla dążenie organizmu do utrzymaniastałości środowiska wewnętrznego.Na przy-kład, gdy temperatura ciała nieco się obniża,naczynia krwionośne skóry kurczą się, co za-pobiega szybkiej utracie ciepła: Jeżeli tempe-ratura ulega podwyższeniu, następuje rozsze-rzenie naczyń skóry oraz uaktywnienie gru-czołów potowych.Zdrowy organizm utrzymuje temperaturęciała w obrębie stosunkowo wąskiego prze-działu kilku dziesiątych stopnia.Nieznacznenawet odchylenie od normalnej temperaturyuruchamia mechanizmy, które przywracająstan optymalny Podobnie, gdy zawartość wo-dy w tkankach jest zbyt wysoka, jej nadmiarwydalany jest wraz z moczem, natomiast gdyjest za niska, organizm pod wpływem pra-gnienia zaczyna pobierać zwiększone daw-ki płynów.Pojęcie homeostazy określa za-tem zarówno stan optymalnej równowagi, jaki proces utrzymywania tej równowagi.Według teorii redukcji popędu (Hulk1943), jakiekolwiek odchylenie od stanu ho-meostatycznej równowagi stwarza potrze-bę (nee~.Z kolei potrzeba wzbudza popęd(drive).Popęd jest siłą motywującą do działa-nia: Na przykład, pozbawienie zwierzęcia po-karmu powoduje powstanie potrzeby pokar-mu.Potrzeba.ta wzbudza popęd; w tym wy-padku popędem jest głód, który motywujezwierzę do poszukiwania pokarmu oraz do in-nych czynności prowadzących do jego zdoby-cia i spożywania.Przywraca to stan homeo-stazy, co Hull określa jako redukcję popędu.Spróbujmy teraz na podstawie tych roz-ważań zdefiniować - z naszego punktu widze-nia - pojęcie motywacji (o motywacji traktu-ją rozdz.29-32).Najogólniej rzecz ujmu-w~ ~: ~tzt~, Y:ij~.,-eK~se.~3wPrzyjmuje się istnienie kilku podstawo-wych, biologicznie pierwotnych motywacji.Większość mechanizmów homeostatycz-nych, związanych z aktywnością organizmumotywowaną biologicznie, jest sterowanai kontrolowana przez autonomiczny układnerwowy oraz przez układ hormonalny Za-nim więc omówimy niektóre z podstawowychWilliam M~Dougall (1811-1938)PSYCH0L0GIA fIZJ0L0G1~IHAmotywacji, zapoznajmy się z ogólnymi za-sadami organizacji i funkcjonowania tychdwóch układów.3.4.1Autonomiczny układ nerwowyi hormonyBezpośrednią kontrolę nad czynnościami na-rządów wewnętrznych sprawuje autono-miczny układ nerwowy (autonomic nervoussystem).Steruje on procesami zachodzącymiw mięśniach gładkich, w gruczołach i w mięś-niu sercowym.Gruczoły wydzielania wewnętrznego, two-rzące układ hormonałny, współdziałają zesobą oraz z układem autonomicznym w proce-sie regulacji wielu funkcji fizjologiczńych.3.4.1.1Autonomiczny układ nerwowyAutonomiczny układ nerwowy dzieli się nadwie części: współczulną (sympathetic) i przy-współczulną (parasympathetic).Generalniemożna przyjąć, że wywierają one przeciw-stawny wpływ na unerwiane narządyZ ośrodków współczulnych rdzenia krę-gowego, na poziomie części piersiowej i lędź-wiowej, wychodzą włókna, które niemal na-tychmiast tworzą synapsy w obrębie jednegoze zwojów współczulnych, wchodzącychw skład pnia współczulnego (zob.ryc.3-16).Po obu stronach rdzenia przebiegają dwa łań-cuchy zwojów współczulnych.Włókna wy-chodzące ze zwojów podążają bezpośredniodo unerwianego narządu bądź tworzą kolejnesynapsy w óbrębie tak zwanych splotówwspółczulnych z neuronami, których włóknabiegną do narządów.Ośrodki przywspółczulne zlokalizowanesą w pniu mózgu oraz w części krzyżowejrdzenia kręgowego.Neurony zgrupowanew tych ośrodkach, podobnie jak dzieje się tow układzie współczulnym, wysyłają swojewłókna poza ośrodkowy układ nerwowy - dozwojów.Te jednak zlokalizowane są na ogółw pobliżu unerwianych narządów.Ze wzglę-du na rodzaj neuroprzekaźnika, który przeka-zuje pobudzenie z włókien pozazwojowych dounerwianego narządu, stosuje się równieżpodział autonomicznego układu nerwowegona część adrenergiczną (neuroprzekażnik -noradrenalina) i cholinergiczną (neuroprze-kaźnik - acetylocholina).Z opisanymi różnicami anatomicznymizwiązany jest odmienny dla obu części układuautonomicznego "styl dzialania".Układ współ-czulny wykazuje tendencję do działania zgene-ralizowanego
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
