[ Pobierz całość w formacie PDF ]
., był już znacz bariery lękuobniżone.Zaistniała też prefiguracja pluralistycznej sceny politycznej.Natomiast nastroje społeczne były dla władz coraz bardziej niekorzystne izmieniały się w miarę pogarszania s sytuacji gospodarczej.Zróżnicowana iskłócona, ale zorganizowana i rosnąca opozycja oraz narastająceniezadowolenie znacznej części społeczeństwa przy wydatnie obniżonymautorytecie rządzą ekipy - to było już realne zagrożenie.Emigracja w epoce odprężeniaZapoczątkowane w 1956 r."rozmiękczanie" emigracji trwało - w zmiennymtempie i z różnymi skutkami - przez następne lata.Aczkolwiek zdecydowanawiększość "emigracji kombatanckiej" zachowywała daleko idącą rezerwę wobecpoczynań Towarzystwa "Polonia" i bojkotowała organizowane przez nią akcje iimprezy, instytucja ta - ściśle kontrolowana przez MSZ i MSW - zdobyławiele kontaktów wśród "starej", zarobkowej emigracji.Zjawisko to przybrałostosunkowo pokazny zasięg szczególnie w latach 70., kiedy to w licznychimprezach "polonijnych" organizowanych w kraju - festiwalachfolklorystycznych, zawodach sportowych, koloniach dla dzieci - brały udziałśrodowiska emigranckie nie tylko z Europy Zachodniej, ale także Kanady iStanów Zjednoczonych.Wiele osób wywodzących się z emigracji powojennej łamało społeczny bojkoti przyjeżdżało do kraju.Pewne próby wejścia do środowisk kombatanckichpodejmował nawet ZBoWiD, organizacja całkowicie podporządkowana PZPR.Stosunek do wydarzeń w Polsce w dalszym ciągu wpływał na podziały wemigracji, choć nie osiągały one takiego napięcia jak w latach 7956-1957.Niemniej m.in.na tym tle doszło do rozłamu w PPS (na grupy Adama Ciołkoszai Zygmunta Zaremby), nadal też swoje dwa grosze wtrącał aparatbezpieczeństwa (m.in.sprowokował kolejny - trzeci już rozłam - w PSL).Konfliktom towarzyszyły cały czas próby zażegnania podziałów-żenulących iutrwalających negatywny obraz emigracji oraz ułatwiających "antylondyńską"propagandę uprawianą z dużym natężeniem przez władze PRL.Pewnerozładowanie kontrowersji przynosiła po prostu biologia: w latach 60.zmarło wielu protagonistów walk politycznych.Odeszli m.in.Jan Kwapiński(1964 r.), Stanisław Mikołajczyk i Tadeusz Bór-Komorowski (1966 r.), MarianSeyda i Zygmunt Zaremba (1967 r.), Kazimierz Sosnkowski (1969 r.).W 1970r., wobec posuniętego wieku prezydenta Augusta Zaleskiego, kontakty między"Zamkiem" a opozycyjną Egzekutywą Zjednoczenia Narodowego nasiliły się iwreszcie - dzięki pośrednictwu prezesa Kongresu Polonii Amerykańskiej,Alojzego Mazewskiego - doszło do zawarcia kompromisu.Po śmierci Zaleskiego(7 kwietnia 1972 r.) jego następca, Stanisław Ostrowski, zobowiązał się dowypełnienia porozumień, rozwiązane zostały wszystkie opozycyjne instytucje(Rada Jedności Narodowej, Rada Trzech, Egzekutywa).W 1979 r., pozakończeniu 7-letniej kadencji, Ostrowski ustąpił, urząd objął Edward Raczyński."Arka niepodległości" - jak mawiano w pierwszych latach powojnie - odzyskała swoje symboliczne znaczenie, ale nie mogło to jużzmienić pozycji politycznej "polskiego Londynu".Resztki Państwa naObczyznie nie liczyły się zupełnie na arenie międzynarodowej, a ichautorytet wśród emigracji - i "kombatanckiej", i "starej", polonijnej - niewystarczał, aby nadać większe znaczenie władzom i instytucjom IIRzeczpospolitej.Emigracja "kombatancka", dominująca w Wielkiej Brytanii, licząca się weFrancji i wyraznie zespalająca się z Polonią w Ameryce, nie traciła jednakimpetu w sferach pozapolitycznych.Funkcjonowały, a nawet rozwijałydziałalność, instytuty naukowe (m.in.Instytut Józefa Piłsudskiego w NowymJorku, Instytut Nauk i Sztuki w Ameryce, Instytut im.gen.Sikorskiego wLondynie), ukazywały się nadal czasopisma, w tym także dzienniki.W 1971 r.utworzony został Polski Ośrodek Społeczno-Kulturalny (POSK) w Londynie.Wlistopadzie 1975 r.odbył się, licznie obesłany, Kongres Polonii WolnegoZwiata, który był udaną kontrofensywą wobec coraz natarczywiej atakującegośrodowiska intelektualne i inteligenckie Towarzystwa "Polonia".Ułatwieniaw wyjazdach z kraju wzmacniały oddziaływanie emigracji, choć proceswchłaniania przez nią tych, którzy zdecydowali się "wybrać wolność", byłpowolny.Wynikało to wszakże przede wszystkim z charakteru nowegowychodzstwa, które było nieomal wyłącznie ekonomiczne i od emigracjioczekiwało raczej pomocy materialnej niż strawy duchowej.Niemniejprzysparzało pismom i wydawnictwom czytelników, częściowo rekompensującskutki wymierania starszych generacji i szybkiego procesu depolonizacji ichpotomstwa.W latach 60.w oddziaływaniu na kraj utrwaliła się wyrazna przewaganietradycyjnych formuł emigracyjnych.Radio Wolna Europa, choć ponowniezagłuszane, miało w kraju spore audytorium.Wytrwale zwalczana "Kultura"wyraznie rozszerzała swój zasięg.Dla obu tych środowisk spore znaczeniemiały "wydarzenia marcowe" 1968 r., a właściwie ich reperkusje: współpracęz Nowakiem i Giedroyciem podjęła grupa osób "relegowanych" z Polski.Ichpojawienie się na Zachodzie ułatwiło też kontakty z krajowymi ośrodkamikontestatorskimi.Szczególną rolę odegrał tu Instytut Literacki z MaisonLaffitte, którego leader usiłował nawet organizować pierwociny opozycji(tzw.sprawa taterników, grupy osób zbierających materiały dla "Kultury" iprzemycających ją na szerszą skalę do kraju).Emigracja pomarcowa miała teżswoje ambicje polityczne, których wyrazem były zarówno teksty LeszkaKołakowskiego w "Kulturze", jak i pojawienie się kwartalnika "Aneks"wydawanego przez Aleksandra Smolara.Dzięki dobrym kontaktom między"pokoleniem marca '68" a "Kulturą" i Wolną Europą wpływ obu tychinstytucji na wydarzenia w kraju wykroczył poza oddziaływanie czystoinformacyjne.Stało się to oczywiste, gdy w 1976 r.pojawiła się w Polsce zorganizowana- i działająca z otwartą przyłbicą - opozycja.Z pomocą jej pospieszyłatakże znaczna część "emigracji kombatanckiej", tworząc w marcu 1978 r.Fundusz Obrony Wolności Słowa i Praw Ludzkich w Polsce.Już nie tylko oddawna nastawione na kraj RWE i "Kultura", ale także instytucjesymbolizujące niepodległą Rzeczpospolitą znalazły realny kontakt z krajem.Była to, jak się miało okazać, najbardziej skuteczna droga do podniesienia ich autorytetu
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
