Feliks Koneczny Dzieje lšska

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Zdarzenie to ważne jest w historyi nietylko Polski, ale całej Europy, toteż trzebapoświęcić mu baczniejszą uwagę.Nie mogło być dla Polski straszniejszego nieszczęścia; jak zaś pózniejzobaczymy, zarobili na tem nieszczęściu - Niemcy.Ze środkowej Azyi pochodzi lud Mongołów, gdzie długie wieki wiódł życie koczownicze, podzielony nawiele plemion, z których każde osobno się rządziło, aż dopiero z początkiem XIII.wieku szereg wielkichwodzów połączył je w jeden wielki ustrój zdobywczy.Lud ten należy do całkiem innej rasy, zwanej żółtą,od żółtej cery ich skóry; budową fizyczną różnią się znacznie od Europejczyków.Niskiego wzrostu, krępi,oczy mają skośno osadzone, a zarost twarzy należy u nich do rzadkich wyjątków.Rolnictwo u nich wpogardzie, żyją z pasterstwa, bogactwo ich stanowią trzody baranów i stada koni.Koń spełnia u nichnietylko te prace, które u nas, ale nadto mają z niego użytek do wyżywienia się: kobyle bowiem mlekozastępuje nasze krowie; pokarm główny stanowi baranina, wędzona pod siodłem jezdzca uganiającego nakoniu.W owych zwłaszcza czasach Mongoł cały dzień niemal ciągle był konno, czy to objeżdżając swetrzody na pastwiskach rozległych stepów, czy to goniąc za zdobyczą z rabunku.O zakładaniu wsi i ojakiejkolwiek w ogóle cywilizacji nie było mowy.Krocie tysięcy tego pół dzikiego ludu ruszyły na zdobycie świata.Zadrżała Azya pod tententem ich jazdy;dali się we znaki Chinom, a kwitnące milionowe miasta w Indyach zniszczyli prawie doszczętnie.Zpodbitych ludów wybierali sobie wojsko, nowe pułki, które wraz z nimi musiały ruszać dalej na podbójnowych krajów.Jedynym celem tych wojen było, żeby zdobywać i niszczyć.O zakładaniu jakiegoświelkiego światowego państwa nie myśleli, nie mając zresztą na tyle zmysłu do tego, żeby móc urządzićporządne państwo; poprzestali też na daninach czyli haraczach na znak uległości, a sobie zachowywali wpodbitych krajach nie tyle prawo rządzenia, (tego nie umieli), lecz raczej prawo łupienia.W prowadzeniuwojny byli najdzikszymi ze wszystkich; mord i pożoga były dla nich nie środkiem do zwycięstwa, alecelem, przyjemnością.Czy się kto bronił czy poddał, czy mężczyzna, czy kobieta lub dziecko nawet,wszystko im było jedno, byle mordować bez wytchnienia.Nazwano ich też w Europie Tatarami, co złacińska znaczy tyle, co: z piekła rodem.Była to istna ludzka szarańcza, wypuszczona z Azyi na Europę.54Szarańcza ta wypadła na Europę po raz pierwszy w roku 1221.Wielki ich władca, wielki han czyliDżingis == han, podbił we wschodniej Europie najpierw Astrachań, potem rzucił się na pogański ludPołowców; teraz przyszła kolej na Ruś.Ruś schyzmatycką już wtenczas była, a losy jej bardzo smutne, bo rozdzielona była jeszcze o dużo gorzejod Polski na mnóstwo drobnych księstw, których książęta prawie nic a nic innego nie robili, jak tylkowojnami nawzajem sobie dokuczali.�wczesny Wielki Książę kijowski, imieniem Mścisław, zdołałzebrać około siebie kilku książąt i wyszedł naprzeciw Mongołów nad rzekę Kałkę, ale poniósłnajstraszniejszą klęskę.Od tej bitwy, w roku 1224, datuje się mongolska niewola Rusi.Wojna z Chinamiodwróciła wprawdzie i na jakiś czas zastępy mongolskie od Europy, ale niedługo, w r.1237 nastąpił druginajazd.Mongołom nic się nie zdołało oprzeć, podbili oni w lot ruskie miasta Rjazań, Kołomnę, Suzdal,Włodzimierz, Moskwę, a w roku 1240 zajęli Kijów.Odtąd mongolscy wysłannicy wybierali ciężkiedaniny od ruskich książąt, a ci znów, żeby dogodzić hanowi i zebrać haracz, uciemiężą ludność; nastała naRusi wiekowa nędza i idąca z nią w parze wiekowa ciemnota.Zależało od skinienia hana, kto ma byćksięciem.Przez najazd mongolski nastała też ta zmiana, że do ludności najdalszej wschodniej Rusi domieszało siędużo krwi mongolskiej.Okolice Suzdala i Moskwy stały się pół na pół mongolskie i wytworzył się tam poczasie z tej mieszaniny nowy naród, bardzo a bardzo różny od ruskiego i obyczajem i mową, zwany u nasod miasta Moskwy moskiewskim, a w nowych czasach także rosyjskim (Moskale-Rosyanie.) Kniaziowiemoskiewscy uzyskali po pewnym czasie od hana godność wielkoksiążęcą, a więc zwierzchność nadinnymi książętami, za to, że najlepiej i najobficiej wypłacali się z haraczu i najposłuszniejszymi bylisługami hana.Jakiej uległości han od nich wymagał, można mieć pojęcie z tego, że przy troniewielkoksiążęcym stał w kosztownej szkatułce, jako największa relikwia - odcisk hańskiej stopy.Oczywiście kniaziowie moskiewscy tylko z musu całowali hańską stopę, a gdy horda mongolska osłabiłasię, pomyśleli skutecznie o zrzuceniu jarzma, jak o tem pózniej rzecz będzie.Ale w krwi i w charakterzemoskiewskim zostało dużo dzikich pierwiastków mongolskich.Kiedy w roku 1240 Mongołowie zajęli Kijów, dawny gród zwycięzkich wypraw Bolesława Chrobrego iZmiałego, byli już pół na pół na polskim szlaku.Oddzielająca ich od krakowskiej ziemi Ruś Czerwonapadła za jednym zamachem; ztąd podzielili się na dwie hordy: jedna ruszyła na Węgry, a druga na Polskę.Wnet przyszła kolej na Sandomierz, gdzie wycięto w pień ludność.Syn Leszka Białego, pan tej dzielnicy,Bolesław z przydomkiem Wstydliwy, miał dopiero lat 15; obrona należała do spadkobiercy jegoopiekuna, który mu zabrał Kraków, do Henryka wrocławskiego i Wielkiego Księcia krakowskiego.Aleten Henryk, nazywany przez współczesnych Pobożnym, był daleko i nie troszczył się los Małopolski.Bolesław pozostawiony sam sobie zebrał garść rycerstwa sandomierskiego i krakowskiego, którajednakże klęskę poniosła po Chmielnikiem w roku 1241.Stąd podążyła mongolska szarańcza doKrakowa, opuszczonego najzupełniej przez tego, który się mienił jego Wielkim Księciem.Całe miastozamieniło się w gruzy w perzynę; przestał istnieć Kraków, na jego miejscu została pustynia.Dziczpogańska pobiegła dalej na zachód, z nad Wisły nad Odrę.Pod Opolem trzeba było bronić przeprawy naZlązk, ale ani tutaj nie byo wrocławskiego księcia, dziedzica Opola; próbowali nastawić piersi za niegoksiążęta górnoślązcy, potomkowie raciborskiego Mieczysława, Mieczysław i Władysław, ale sami zasłabi byli do tego i ulegli szalonej przemocy.Teraz Mongołowie ruszyli prosto na Wrocław; ludność wrozpaczy wolała sama podpalić miasto i uciec w lasy, niż wydać się na pastwę rozbestwionego pogaństwa.Książę ze swojem wojskiem zamknął się w twierdzy lignickiej; nie wiele miał tego wojska, zaledwie kilkatysięcy.Gdyby był spełnił swój obowiązek zwierzchniczego księcia polskiego, gdyby był pamiętał oSandomierzu, o Krakowie, a choćby wreszcie tylko o Wrocławiu, byłby zgromadził pod swoją wodząrycerstwo całej Polski.Tymczasem biła się z Mongołami każda ziemia z osobna, i rozdrobnionemi siłaminie mogła żadna podołać.Może książę miał nadzieję, że go lignicka twierdza ocali ? Słyszał, że wśródpogromu Krakowa ocalał jednak warowny kościół św.Andrzeja, w którym zgromadziły się kobiety i55dzieci z małą zaledwie garstką starszych już mężczyzn.8) Zapewne, warowny był ten kościół, ale jeszczebardziej warowny - bożym cudem, który się nad nim spełnił, gdy przedtem krakowskie rycerstwo spełniłoswój obowiązek pod Chmielnikiem.Zawstydziło ono księcia; choć on ich opuścił, resztki Krakowianstawiły się teraz na obronę Zlązka i zgłosiły się pod dowództwo Henryka [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Odnośniki