[ Pobierz całość w formacie PDF ]
. Możliwe, że korzyścią z pracy będzie satysfakcja z samej pracy, wynikająca z dobrowolnegowydatku energii na wykonanie produktywnego zadania.(.) Jednakże, w miarę wzrostu ilościwkładanego wysiłku, użyteczność satysfakcji z samej pracy będzie spadać, podobnie jak użytecznośćkolejnych jednostek produktu końcowego.(.)W niektórych przypadkach sama praca może być zdecydowanie nieprzyjemna, nie tylko z powoduutraconego czasu wolnego, ale również z powodu szczególnych okoliczności towarzyszących jejwykonywaniu, odczuwanych przez działającego człowieka jako dolegliwe.W takich przypadkachkrańcowa utrata użyteczności pracy zawiera zarówno utratę użyteczności wynikającą z tych134 Karl Marx i Friedrich Engels, Capital, t.1 [w:] Marx i Engels, Collected Works, New York: InternationalPublishers, 1996, s.56 i nast.; patrz także: Marx, Grundrisse [w:] Marx and Engels Collected Works, t.28, NewYork: International Publishers, 1986, s.529-33.135 Mises, Ludzkie Działanie, s.500.66 okoliczności, jak też utratę użyteczności wynikającą z rezygnacji z czasu wolnego136.W następnym akapicie, jednakże, Rothbard jasno stwierdza, że przyjemność pracyekstrawersyjnej jest nierozerwalnie połączona z oczekiwaną użytecznością produktu i że owaprzyjemność nie byłaby dla pracownika użyteczna, gdyby nie istniał produkt, którego uzyskaniebyło celem podjęcia pracy.Jednakże w przypadkach, gdy praca daje satysfakcję, satysfakcja ta jest nierozdzielnie powiązana zperspektywą otrzymania produktu końcowego.Pozbawiony produktu końcowego człowiek będzieuważał swą pracę za bezsensowną i bezużyteczną, a sama praca nie będzie mu dawała satysfakcji.Czynności wykonywane wyłącznie dla nich samych nie są pracą, ale zabawą i stanowią dobrokonsumpcyjne137.Praca jest kosztem w wyjątkowym, pozytywnym sensie.Inne koszty , jak np.wstrzemięzliwość czy czekanie, są z kolei całkowicie względne.W istocie, sama natura pracy jakowyjątkowej nieużyteczności implikuje względność pozostałych rodzajów kosztów.Dary natury iprocesy naturalne mają swoje koszty (pomijając wysiłek mający uczynić je zdatnymi do użytku)tylko wtedy, gdy uprzywilejowany właściciel może kontrolować dostęp do nich i w ten sposóbkazać sobie płacić za coś, co nie jest dla niego rzeczywistym kosztem. Wyrzeczenia lub koszty związane z udostępnianiem dóbr naturalnych istnieją tylko przy założeniu naturalnego stanurzeczy, w którym można kontrolować dostęp.Dary natury posiadają wartość wymienną tylkowtedy, gdy dostęp do nich jest kontrolowany.Jak pisał Maurice Dobb:To, że praca stanowi wyjątkowy rodzaj kosztu było, rzecz jasna, założeniem.Ale było to założeniewynikłe ze szczególnego spojrzenia na istotę problemu ekonomii (.).Jądro problemuekonomicznego według tej teorii i zgodnie z tradycyjnym jego postrzeganiem leżało w próbachwydarcia naturze przez człowieka środków do życia w różnych formach produkcji i na różnychetapach historii.Jak to ujął Petty, praca jest ojcem, a natura matką bogactwa.Kontrast między ludzkądziałalnością a procesami natury był dla tego związku kluczowy.(.) A jeśli próbujemy nadać temuzwiązkowi dominacji człowieka nad naturą formę ilościową, trudno znalezć pojęcie bardziejpodstawowe niż wydatek ludzkiej energii potrzebny (.) do osiągnięcia określonego rezultatu.(.) Zaesencję wartości, (.) w przeciwieństwie do bogactwa, uznano koszt, a za esencję kosztu uznanopracę, którą przeciwstawiano naturze.Praca, postrzegana obiektywnie jako wydatek ludzkiej energii,była miarą i esencją trudności lub sprawności produkcji 138.136 Murray Rothbard, Ekonomia wolnego rynku, t.I, tłum.Rafał Rudowski, Warszawa: Fijorr Publishing, 2007, s.161-163.137 Tamże, 163-163.138 Maurice Dobb, Political Economy and Capitalism: Some Essays in Economic Tradition, wyd.2 popr., London:67 Ekonomia XX w
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
