Todorova Maria Balkany wyobrazone

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Pomimo im-ponującej wiedzy historycznej obejmującej średniowieczei historię nowożytną, wygodniej było Sziicsowi nie dostrze-gać przebogatej literatury obnażającej uproszczenie spro-wadzania tradycji bizantyjskiej do cezaropapizmu.Większezaskoczenie i zdziwienie budzi jednak fakt, że jako historykzakłada on jednorodność Zachodu, zaczerpniętą niemal zeskryptu do nauk politycznych.Co ważniejsze, Sziics zbu-dował swoje pojęcie Europy wokół dwóch biegunów, które,jak się wydaje, ewoluowały niezależnie od siebie.Posunąłsię nawet do użycia określenia organiczny zachodni pro-ces przemian formy", dając w ten sposób do zrozumie-nia, że na Wschodzie proces ów był nieorganiczny"578.Przy innym podejściu metodologicznym ten dwubiegu-nowy pogląd podlegałby znacznie subtelniejszemu cie-niowaniu, a ostre granice przestrzenne zarysowane przezSziicsa - w których wygodnie umieszcza on swoją EuropęZrodkowo-Wschodnią - musiałyby zostać zastąpione bar-dziej przejrzystymi i zachodzącymi w czasie zmianamigeograficzno-historycznymi.Ale Sziics świadomie wybrałtaką metodologię badań, aby przemycić w swej teorii po-średnie przesłanie polityczne.Można powiedzieć, że potraktował on Europę Wschod-nią w sposób omowny i w tej peryfrazie sprawa politycznaStrona 156Todorova Maria - Balkany wyobrazonenie została przedstawiona przejrzyście, lecz wynika po-średnio z całości argumentacji.Szucs nie wyciąga otwar-cie wniosków natury politycznej, ale stosuje terminologięz bieżącego słownictwa nauk politycznych.Wielokrotnieużywa problematycznego pojęcia społeczeństwa obywa-telskiego", nowego cause celebre, nowego analitycznego306klucza, mającego otworzyć wrota tajemnicy porządku spo-łecznego"579, chociaż idea społeczeństwa obywatelskiegozostała opracowana w sposób teoretyczny dopiero w kręgu szkoły szkockiej".Sziics stosuje ją, aby pokazać, że socie-tas civilis pojawiło się na Zachodzie już w połowie xiiiwieku jako synonim omawianego wyżej społeczeństwaautonomicznego", w którym podstawowe zasady prawai wolności" zdołały wyżłobić sobie liczne małe sfery wol-ności".Nawet feudalne wartości średniowieczne - honorifidelitas, poddaje on reinterpretacji w kategoriach god-ności ludzkiej" jako konstytutywnego elementu cywiliza-cji Zachodu, nie wspominając już o dowolnym połączeniuvirtus i temperantia w zachowaniu Europejczyka580.Bezpośrednie przesłanie polityczne w studium Sziicsazostało przedstawione z punktu widzenia Istvana Bibo: poszukiwanie najgłębszych korzeni �demokratycznej orga-nizacji społeczeństwa�".Powołując się zawsze dla bezpie-czeństwa na Bibo, Sziics zarysował pogląd na strukturalnewarunki wstępne demokracji i przedstawił Węgry jako kraj,który je spełnia.Wielki finał Sziicsa to jawne wezwanie dodziałania, ponownie uzasadniony poglądami Bibo: Naj-ważniejsza myśl Bibo, formułowana i powtarzana po wie-lokroć, wciąż zachowuje swą przenikliwość i znaczenie:możliwości, których dostarcza nam rzeczywistość, nieko-niecznie zrealizują się same - ich urzeczywistnienie za-leży od wysiłku i woli nas wszystkich".Wizji Jeno Sziicsa,jak zresztą całej debacie o Europie Zrodkowej, przyświe-cały wspaniałe dzieje [.] marszu ludzkości ku wolności"581.W jej majestatycznych ramach nie uważano nawet za sto-sowne umieścić Bałkanów.Już na wstępie Sziics pozbył sięEuropy Południowo-Wschodniej: Ponieważ na tych ostat-nich terenach, wraz ze stopniowym upadkiem cesarstwabizantyjskiego w końcu średniowiecza, przez pięćset lat307znikać będą struktury europejskie, w niniejszym studiumpozostawię je na boku"582.Drugim ojcem założycielem Europy Zrodkowej był au-tor definicji opartej w dużo większym stopniu na analiziekulturowej, w której podnosi on problem brzegowości Eu-ropy Zrodkowej w perspektywie całej Europy"583.W Zwia-dectwie poezji Czesław Miłosz nie użył samego terminu Europa Zrodkowa" ani tym bardziej go nie definiował.Esejez roku 1983 są zbiorem refleksji nad światem poetyckim tegowyrafinowanego i subtelnie myślącego intelektualisty, którydobrze wiedział, że wiek xx, bardziej może proteuszowyi wielokształtny niż jakikolwiek inny, zmienia się w zależ-ności od punktu, także punktu geograficznego, z któregopatrzymy".Miłosz przemawiał z miejsca, o którym pisze mój zakątek Europy", ale nie była to przypisywana mu Eu-ropa Zrodkowa.Zakątek ten był i szerszy, i węższy niż ona.W wąskim tego słowa znaczeniu tym zakątkiem" była jegoPolska, a ściślej mówiąc, nawet mniejszy świat na jej obrze-żach, na Litwie.Przecinają się w tym punkcie trzy osie: ośpółnoc-południe, na której zderzają się, ale też łączą łacinai język polski, klasyczna poezja rzymska i poezja stworzo-na przez polskich poprzedników Miłosza; oś wschód-za-chód, między domem a nową stolicą świata, Paryżem; i ośStrona 157Todorova Maria - Balkany wyobrazoneprzeszłość-przyszłość, przysługująca poezji będącej palim-psestem, który, jeżeli właściwie odczytany, daje świadectwoswojej epoce"584.Nie powinniśmy łączyć tych trzech osi z inną opozycjąnakreśloną przez Miłosza, która po wyjęciu z kontekstuzostała uznana za jego definicję Europy Zrodkowej [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Odnośniki