[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Tu istniały i wciąż istnieją dwie inne godności: Chaber, stopień kandydacki do wyższego stopnia,jakim jest moreine.Obie te nazwy są bardzo spopularyzowane (nawet pomiędzy gojami) lecz zdaje się, żepierwotnie brzmiały chuwer" i morenu".Godności te nadaje.rabin zależny od kahału. Tytuł chuwer możerabin udzielać tylko czterem osobom w roku i to takim tylko, którzy od trzech lat są zaślubieni; tytułu morenuzaś tylko dwom osobom, od sześciu lat żonatym"1386.Jest to nowoczesna szlachta żydowska, tworzona wyłącznie przez kahały.Tytułów tych można byćpozbawionym przez wyrok sądowy bet-dinu.Niezależnie od tamtych istnieje tytuł bogacza", a nawet wielkiego" lub znakomitego bogacza", nadawany również przez kahał.Bogacz może być równocześniechaber i morejne, ale może też nie być nim.Tytuły te wolno wpisywać przy nazwisku.Ale istnieje też antyteza:Bet-din może skazać do warstwy hawer", to znaczy przeciwieństwo chaberu; hawer znaczy dosłownie:urodzony nieszlachetnie, a sąd może nakazać skazanemu, żeby wypisywał przymusowo ten epitet przed swymnazwiskiem1387.Znaczenie istotne tego wyróżnienia polega na tym, że tylko morejne mogą zasiadać w kahałach i bet-dinah.A ponieważ tylko zawisły od kahału rabin może nadać godność morejne, kręci się tedy sprawa cała w kółko iwychodzi na to, że kahalnicy uzupełniają się ciągle wzajemnie, kooptują się.Tylko morejne posiadają bierne prawo wyborcze.Czynne przysługuje wszystkim członkom gminy,opłacającym podatek kahalny, żonatym.Pełnoletność polityczna zależy od ożenku, do czego wystarczaukończyć 13 lat życia.Znana jest nam ordynacja wyborcza z księgi kahalnej mińskiej, pochodząca z roku 1747.Kto ją nadał? Trudno przypuścić, żeby każdy kahał oznaczał w swej gminie, jak mają być przeprowadzanewybory! Ordynacja pochodziła zapewne z dawnej tradycji prawnej, a trzymano się jej tam aż poza rok 1870.Mniemanie moje, jako mińska ordynacja wyborcza nie była rzeczą lokalną i że przepisy jej z roku 1747stanowią tylko ostatnią redakcję prawa, które w ogólnych zarysach jest bez porównania starsze, opiera się nawielkiej analogii z ordynacją wyborczą stowarzyszeń rzemieślniczych, znanych nam z czasów dawniejszych,bo z końca wieku XVI.Czytamy o tym u historyka żydowskiego: Wybory do ciał cechowych odbywają się w wolne dni święta szałasów w sposób podobny do wyborówkahału.Na dniu oznaczonym zbierają się wszyscy bracia cechowi, i wkłada się do urny w równej części imionakuśnierzy osiadłych (kupców) i kuśnierzy wędrownych (laufer).Następnie wyjmuje się z urny 9 kartek;wylosowani są prawyborcami i oni wybierają 5-u wyborców.Ci wybierają zarząd cechu"1388.A zatem wyborypotrójne, potrójna procedura, kończąca się nominacjami.W Mińsku od połowy wieku XVIII odbywają się zgromadzenia powszechne żonatych podatników, ażebyspośród morejne wybrać grono szamoim", co ma znaczyć: oznaczających wyborców.Ci szamoim zbiorą się w1386Sch 511387Bf 77, 78, 100, 120, 121, 1471388BaR.Pozwolę sobie uzupełnić ten ustęp: nie chodzi o żadnych kuśnierzy wędrownych, tylko odróżnia się posiadających sklep od nieposiadających sklepu; międzyjednymi a drugimi zachodzi do dziś dnia dystans społeczny ogromny, wykluczający nawet ius connubii.Laufer, znaczy biegacz; gdyż nieposiadający sklepu musiczęsto biegać ze swym towarem po cudzych sklepach, żeby go umieścić choć w komis jednym z wolnych dni paschy i wybiorą pięciu boremin" co znaczy: wyborców ci zaś zamianują wszystkichdostojników i urzędników gminy, od członków kahału aż do setników i dziesiętników, pilnujących porządku wmieście, aż do służby bóżniczej i sądowej.Godność szamo" można posiadać raz na zawsze, na wieki", jeżelisię jest uznanym oficjalnie przez kahał bogaczem"1389.A zatem również wybory potrójne, trzystopniowa procedura, kończąca się nominacjami.Od końca wiekuXVI aż poza rok 1870 (objęty jeszcze w księdze Brabhmana) wciąż to samo przy większych i mniejszychsposobnościach wyborczych.Trzystopniowość wykonywano w szczegółach rozmaicie.Krakowski sposób,znany nam drobiazgowo z roku 1595, był odmienny od mińskiego.Ileż mogło być tych odmian? W Poznaniuwprowadzono dwustopniowość1390.Przejdzmy do stosunków pomiędzy kahałami.Nie wszędzie jest kahał.Np.z aktów u Braphmana widzimy,że nie ma kahału w miasteczku Dworycy, chociaż mają tam rabina są zaś osady nawet rabina nie mającechociaż dość ludne.Podobnież było w całej Polsce.Wiemy z najdalszych zachodnich kątów np., że był kahał wOlkuszu, ale nie było go w Chrzanowie1391.Spotykamy się natomiast z przykahałkami", jakby drugorzędnymifiliami kahału właściwego.Istniała tedy hierarchia miast i miasteczek żydowskich.Skąd się to wzięło? Czy torodzime żydowskie i od jak dawna? Wypada mniemać, jako osada zwierzchnicza starszą też byłachronologicznie, a podwładna osada z tamtej powstała.Jeżeli to przypuszczenie ostoi się, natenczas katalogdokładny kahałów i przykahalików mógłby stanowić podwalinę do dziejów osadnictwa żydowskiego w Polsce.Oczywiście, że niejeden przykahalnik dążył do niezależności a również na pewno przyjąć można, że niekażda nowa osada czerpała zaludnienie z jednego tylko macierzyszcza; ludność jej mogła pochodzić z kilkumiejsc, spod panowania dwóch i więcej kahałów; do którego zaliczyć nową osadę, dokąd odwozić podatki iskąd otrzymywać nakazy, kogo słuchać? Ileż sposobności do waśni! Kahały między sobą żyły w największej niezgodzie, a to z powodu nieustanowienia granicy dla każdegogłównego kahału, określenia mianowicie: nad jakimi podkahalikami, miasteczkami i włościami rozciąga sięjego władza.Wprawdzie w roku 1670 naznaczony był zjazd rabinów i deputatów synagog dla ustanowieniapod tym względem pewnego porządku, nie zmniejszyło to atoli bynajmniej zdzierstw, jakich się dopuszczały wpoborze podatków kahały główne względem podkahalików, oszczędzając przy tym zawsze bogatych kosztembiednych.Nadto zamożni arendarze karczem, młynów itp
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
