[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Interakcje społeczne 127jako manipulowanie wrażeniami, bądz też uwaga zostaje skierowana na ukryte założenia i milczącoprzyjmowane procedury będące podłożem interakcji.Interakcja jako komunikacja symboliczna.U podstaw interakcji rozumianej jako komunikacja symbolicznaznajduje się koncepcja człowieka jako istoty, która potrafi tworzyć symbole i posługiwać się nimi.Zdolność tę ludzie wykorzystują do wzajemnej komunikacji i przekazywania sobie rozmaitych informacjiza pomocą zachowań, mających charakter symboliczny.Zachowaniami symbolicznymi są nie tylko wypo-wiedzi słowne złożone z symboli językowych, ale także strój i wygląd zewnętrzny, mina, ton głosu, gesty ipozycje ciała, czyli zachowania niewerbalne.Zachowania niewerbalne odgrywają ogromną rolę w komu-nikacji międzyludzkiej.Obliczono, że w toku przeciętnej rozmowy słowa określają charakter danej sytuacjijedynie w 35 procentach, natomiast pozostałe 65 procent wynika z gestów, min, pozycji ciała.Wiemy, żemożna siedzieć na krześle w sposób oznaczający lekceważenie rozmówcy.Jeśli ktoś podczas rozmowyciągle spogląda na zegarek, to bez względu na to, co mówi, wiadomo, że chciałby ją jak najprędzejzakończyć.Problemem jest to, że nie tylko słowa, ale i wszelkie gesty muszą mieć wspólne dla rozmówców znaczenie ibyć przez nich jednakowo rozumiane, czyli być jednoznaczne jako symbole.Tymczasem sensy i znaczeniatych samych gestów mogą w poszczególnych zbiorowościach różnić się krańcowo.W Polsce kiwnięciegłową z góry na dół oznacza potakiwanie, na boki zaś zaprzeczenie.W Bułgarii znaczenie tych gestów jestdokładnie odwrotne.Aatwo sobie wyobrazić wszystkie nieporozumienia, które z tego wynikały w czasachmasowych i w znacznej mierze handlowych wojaży do Bułgarii ludzi nieznających miejscowego języka.Nieporozumienia były tym większe, że część miejscowej ludności nauczyła się, iż poza Bułgarią gesty temają odwrotne znaczenie, część zaś przybyszów, że w Bułgarii.W rezultacie nigdy nie było wiadomo, czydana osoba kiwa głową po bułgarsku" czy po zagranicznemu", co znakomicie utrudniało porozumiewaniesię ludzi.Przykład ten uprzytomnia, jak istotne jest uzgodnienie znaczenia nie tylko słów, ale i gestów, tak by ichsymbolika była zrozumiała dla uczestników interakcji.W odczytywaniu, interpretowaniu i uzgadnianiu znaczenia zachowań symbolicznych ogromną rolęodgrywa zdolność człowieka do wcielenia się w drugiego osobnika i spoglądania na daną sytuację z jegoperspektywy.Dzięki temu może odgadnąć znaczenia, jakie ten drugi nadaje swoim zachowaniom.W tokuinterakcji ludzie, rozszyfrowując znaczenia symboli używanych przez drugą stronę, odczytują i interpretująwzajemnie swoje zachowania - tak werbalne, jak i niewerbalne. 128 Część druga.Człowiek w społeczeństwieOstatecznie na interakcję symboliczną składają się dwa procesy: odczytywanie znaczenia zachowań drugiejosoby i przekazywanie jej informacji, jak samemu zamierza się postąpić i jak się chce, aby postąpiła ona.Interakcja symboliczna jest ciągłym procesem interpretowania znaczeń, odczytywania zamiarów iwzajemnego dopasowywania się jej uczestników.Problematyka interakcji symbolicznych została sformułowana i rozwinięta w obrębie kierunku, zwanegointerakcjonizmem symbolicznym, zainicjowanego przez George'a Herberta Meada (1863-1931).Kierunek tenwywarł znaczny wpływ na ukształtowanie oblicza socjologii współczesnej.Dał początek wielu pózniejszymorientacjom usytuowanym w obszarze socjologii humanistycznej i koncentrującym uwagę na procesachinterakcji.Interakcja jako manipulowanie wrażeniami.Z interakcjonizmu symbolicznego wywodzi się międzyinnymi podejście dramaturgiczne związane z nazwiskiem Ervinga Goffmana (1922-1982).Goffmanpoddawał drobiazgowej analizie przebieg procesów interakcyjnych, przy czym interesowało go głównie to,jak postępują ludzie, aby przekazać taki a nie inny obraz tego, kim są i co robią.Jeśli przedmiotem jegouwagi byłby na przykład pracujący człowiek, to nie interesowałaby go jego praca i jej rezultat, ale to, corobi, aby inni nabrali przekonania, że pracuje dobrze, z zapałem i wydajnie.Goffman podkreślał, że w procesie interakcji mamy do czynienia nie tylko z treściami, które jednostkaprzekazuje za pomocą symboli werbalnych i niewerbalnych, ale także z wrażeniami, które jednostkaświadomie lub nieświadomie wywołuje.Zajmował się technikami manipulowania wrażeniami iwykorzystywał metaforę teatru, wskazując na problemy, jakie musi rozwiązywać uczestnik interakcji,kiedy przedstawia swą działalność innym.Działania danego uczestnika interakcji w danej sytuacji, których celem jest wpływanie w jakiś sposób naktóregokolwiek z jej uczestników, określał mianem występu" (Goffman 1981: 52).Wyróżniał scenę", na którejodbywa się przedstawienie, i kulisy", gdzie się je przygotowuje.I tak na przykład w przypadku przyjęciaimieninowego sceną" są pomieszczenia, w których przyjmuje się gości i gdzie gospodarze prezentują się imjako zgodna, zrelaksowana, elegancka para
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
